از مغز تا روده با یک فنجان قهوه

کافه‌نوشت: قهوه احتمالاً اولین چیزی است که هر صبح به ذهنتان می‌رسد. این نوشیدنی با افزایش انرژی، مغزتان را بیدار می‌کند و احتمالاً شاید به همین دلیل است که در سراسر جهان تا این حد محبوب است.  فراتر از افزایش انرژی، قهوه ممکن است باعث شود کمی بعد از ورود به دستگاه گوارشتان، نیاز به اجابت مزاج پیدا کنید. آیا تا به حال فکر کرده‌ای دقیقاً چه چیزی باعث این واکنش می‌شود؟ پزشکان، از جمله یک متخصص گوارش، به ما کمک کرده‌اند تا پاسخ این سؤال را پیدا کنیم.

رابطه قهوه و روده

دلایل متعددی وجود دارد که قهوه باعث اجابت مزاج می‌شود. در ادامه، رایج‌ترین روش‌هایی را که قهوه بر سیستم گوارش اثر می‌گذارد برایتان آورده‌ایم، درست زمانی که در حال آماده شدن برای شروع روزتان هستید.

قهوه روده بزرگ را بیدار می‌کند 

تنها ذهن شما نیست که هر شب به خواب می‌رود. وقتی می‌خوابید، عملکرد دستگاه گوارشتان نیز کند می‌شود، و وقتی بیدار می‌شوید، اولین چیزی که می‌خورید یا می‌نوشید، دوباره آن سیستم را فعال می‌کند. اگر قهوه نخستین بخش رژیم روزانه‌تان باشد، بلافاصله روده بزرگتان را به کار می‌اندازد.
انقباض‌ها و انبساط‌های عضلانی در دستگاه گوارش، که با نام پریستالسیس (peristalsis) شناخته می‌شوند، باعث می‌شوند بدنتان غذا را از میان روده بزرگ حرکت دهد.
بر اساس یک مرور علمی در سال ۲۰۲۰ در مجله Nutrients، این انقباضات ممکن است تنها چهار دقیقه پس از نوشیدن قهوه آغاز شوند. هر مدفوعی که در روده بزرگتان باشد، ممکن است شروع به حرکت به سمت راست‌روده (رکتوم) کند، در حالی که بقیه‌ی بدن نیز در حال بیدار شدن است.

قهوه باعث افزایش تولید گاسترین می‌شود

در حالی که قهوه صبحگاهی‌تان ذهنتان را پرانرژی می‌کند، هم‌زمان چندین عملکرد در بدن را نیز فعال می‌کند. طبق یک مرور روایتی در سال ۲۰۲۲ در مجله Nutrients، قهوه به‌طور خاص تولید گاسترین را تحریک می‌کند. گاسترین یکی از هورمون‌های محرک معده است که غذا در را دستگاه گوارش حرکت می‌دهد.قهوه می‌تواند باعث حرکت روده شود، زیرا حاوی اسیدهایی است که سطح هورمون گاسترین را افزایش می‌دهند. این هورمون همچنین باعث انقباضات غیرارادی عضلات در معده (پریستالسیس) می‌شود، که می‌تواند روده‌ها را به حرکت درآورد.
این اثرِ قهوه بر کولون (روده بزرگ)  به خوبی در پزشکی شناخته‌شده است و طبق مقاله‌ای در سال ۲۰۲۲ در International Journal of Colorectal Disease، برخی پزشکان پس از جراحی روده بزرگ، آن را برای کمک به آغاز حرکات روده به بیماران توصیه می‌کنند.

پیشنهاد برای مطالعه: قهوه با بدن شما چه می‌کند.

قهوه باعث تحریک سطح کوله‌سیستوکینین می‌شود

دکتر باکسر توضیح می‌دهد که کافئین، هورمون‌های دستگاه گوارش مانند کوله‌سیستوکینین، گاسترین و موتیلین را افزایش می‌دهد، که می‌تواند تحرک روده‌ها را بیشتر کند و به انقباض عضلات صاف کمک کند. بر اساس منبع StatPearls، کوله‌سیستوکینین همچنین باعث افزایش ترشح صفرا در روده باریک می‌شود تا مواد زائد سریع‌تر عبور کنند و اگر بیش از مقدار معمول قهوه بنوشید، افزایش سطح کوله‌سیستوکینین ممکن است باعث شود حرکات روده زودتر اتفاق بیفتد.

آیا زمان نوشیدن قهوه برای تحرکات روده اهمیت دارد؟

بله، زمان نوشیدن قهوه اهمیت دارد، زیرا دستگاه گوارش در زمان‌های خاصی از روز حساس‌تر است.
بر اساس پژوهشی در سال ۲۰۲۰ در Journal of Clinical Gastroenterology منتشرشده، سیستم گوارش در صبح فعالیت بیشتری دارد، زیرا از ریتم شبانه به حالت بیداری تغییر می‌کند. نوشیدن قهوه در زمانی که معده فعال‌تر است، ممکن است باعث شود حرکات روده سریع‌تر اتفاق بیفتند.

آیا نوع قهوه تفاوت ایجاد می‌کند؟

نوع قهوه‌ای که می‌نوشید می‌تواند در حرکات روده تفاوت ایجاد کند. در ادامه چند عامل مؤثر آورده شده است که بهتر است پیش از دم‌کردن فنجان بعدی به آن‌ها توجه کنید.

• قهوه معمولی در برابر قهوه بدون کافئین (دیکف)

هرچند کافئین تنها عامل ایجاد احساس نیاز به دستشویی نیست، اما یکی از عوامل مؤثر است.
به گفته دکتر دنیل کلوَس کافئین عضلات دستگاه گوارش، از جمله کولون را تحریک می‌کند، که می‌تواند حرکت مدفوع از میان روده‌ها را افزایش دهد و باعث شود دفعات اجابت مزاج بیشتر شود.

بر اساس داده‌های سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، یک فنجان استاندارد قهوه بین ۱۱۳ تا ۲۴۷ میلی‌گرم کافئین دارد. بسته به وضعیت سلامتی و میزان تحمل بدن نسبت به کافئین، ممکن است به این مقدار حساس‌تر یا مقاوم‌تر باشید.

در مقابل، قهوه دیکف (بدون کافئین) مقدار بسیار کمی کافئین دارد یا اصلاً ندارد.
هرچند ممکن است اثر مشابهی بر روده نداشته باشد، اما طبق همان مرور علمی سال ۲۰۲۲، برخی تحقیقات نشان داده‌اند که قهوه دیکف نیز می‌تواند باعث اجابت مزاج شود.
می‌توانید هر دو نوع را امتحان کنید تا تفاوت اثرشان را روی بدنتان بسنجید و بهترین گزینه را برای رژیم روزانه‌تان انتخاب کنید.

پیشنهادی دیگر برای مطالعه:

• قهوه داغ در برابر قهوه سرد (آیس)

قهوه داغ حاوی مقدار استانداردی از کافئین و غلظت معمول دم‌کرده است. در مقابل، برای تهیه قهوه سرد معمولاً پودر قهوه را خیسانده و عصاره‌ای غلیظ‌تر به‌دست می‌آورند، که نتیجه‌اش قهوه‌ای قوی‌تر است. این شدت بالاتر ممکن است به‌طور مستقیم‌تر تولید هورمون‌ها را افزایش دهد و موجب انقباض روده بزرگ شود، که در نهایت به حرکات روده و اجابت مزاج منجر می‌شود.

آیا می‌توان برای اجابت مزاج به قهوه تکیه کرد؟

قهوه باعث می‌شود اجابت مزاج داشته باشید، اما آیا می‌توان هنگام یبوست به آن تکیه کرد؟
به هر حال، طبق آمار مؤسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی آمریکا (NIDDK)، حدود ۱۶٪ از بزرگسالان در ایالات متحده علائم یبوست را تجربه می‌کنند. در ادامه چند نکته مهم وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.

نکاتی که باید به آن توجه کنید

اگر پیش‌تر هم نسبت به اثرات گوارشی قهوه حساس بوده‌اید، نوشیدن مقدار بیشتری از آن ممکن است فقط باعث بروز عوارض ناخوشایندی مانند گرفتگی شکم، اسهال یا نفخ شود.
علاوه بر این، ممکن است مقدار زیادی کافئین وارد بدنتان شود که می‌تواند خواب را سخت‌تر کند و خطر بروز علائم دیگر مرتبط با کافئین مانند بی‌قراری، اضطراب و تپش قلب را افزایش دهد.

مصرف بیش از حد کافئین همچنین می‌تواند بر فشار خون تأثیر بگذارد. یک مطالعه در سال ۲۰۲۱ در مجلهNutrients  نشان داد که مصرف کافئین، فشار خون سیستولیک (عدد بالا) را افزایش می‌دهد، اما تأثیری بر فشار خون دیاستولیک (عدد پایین) ندارد. با این حال، مرور دیگری در سال ۲۰۲۳ در مجله Current Problems in Cardiology نتوانست همین نتیجه را تأیید کند و اشاره کرد که افراد ممکن است با گذشت زمان نسبت به کافئین تحمل (tolerance) پیدا کنند.

زندگی با فشار خون بالا به‌صورت مزمن می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد، به‌ویژه اگر عوامل خطر دیگری مانند سابقه خانوادگی داشته باشی. همچنین در دوران بارداری و شیردهی باید مصرف کافئین را محدود کرد.

جمع‌بندی

قهوه پس از نخستین جرعه در صبح، واکنش‌های بیولوژیکی متعددی را در بدن ایجاد می‌کند. این نوشیدنی نه‌تنها باعث بیداری می‌شود، بلکه می‌تواند به اجابت مزاج نیز کمک کند. دلیل آن این است که قهوه  چه معمولی و چه بدون کافئین تولید هورمون‌های گوارشی و حرکات روده را افزایش می‌دهد. تغییر در نحوه‌ی نوشیدن قهوه می‌تواند میزان تأثیر آن بر روده را کاهش دهد. این تغییرات بستگی به ترجیحات شخصی شما دارد. می‌توانید امتحان کنید که آیا از قهوه سرد، داغ یا در ترکیب‌های مختلف بیشتر لذت می‌برید تا بتوانید آن را به‌طور منظم بنوشید، بدون اینکه دستگاه گوارشتان را تحریک کنید.