از سکوتِ تاریخ تا همهمه کافه‌ها

کافه‌نوشت: خانه‌های قدیمی، معمولا چند طبقه با حیاط و حوض و درخت های چند صد ساله حالا تبدیل شده‌اند به کافه. خانه‌ای متعلق به دوره پهلوی اول و دوم و قاجار حالا شده پاتوق آدم های قرن ۲۱. خانه‌هایی که ردی از تاریخ روی تنشان مانده این روزها ‌پناهگاهی‌ست برای آدم‌ها‌ که قهوه سفارش دهند و سیگاری دود کنند و حرف‌های روزمره بزنند. این اتفاق که حالا روز به روز هم بیشتر می‌شود، بخشی از آن به خاطر نوستالژی‌دوستی مردم است و بخش دیگرش راهی برای حفظ تاریخ و خانه‌های قدیمی‌ که رها‌ می‌شوند و آسیب پذیرند. هرچند که  در همه جای دنیا این کار معمول نیست، اما در بسیاری از کشورها‌ به‌ویژه در شهرهایی با پیشینه تاریخی یا فرهنگی قوی، تبدیل خانه‌های قدیمی ‌به کافه، رستوران یا گالری هنری روندی محبوب و البته آگاهانه است.

شیرینی‌های معروف خانه ۱۵۰ ساله

در اروپا مثل فرانسه، ایتالیا و اسپانیا خیلی از خانه‌های قرن نوزدهم و حتی قدیمی‌تر، به کافه یا بار تبدیل شدند. دولت‌ها ‌معمولاً از این کار استقبال می‌کنند چون باعث حفظ میراث معماری و در عین حال زنده ماندن فضاهای تاریخی می‌شود. مثلاً در پاریس یا رم، ده‌ها‌ کافه در ساختمان‌هایی با قدمت صد سال یا بیشتر وجود دارد. کافه توماسلی (Café Tomaselli) – در سالزبورگِ اتریش در خانه‌ای تاریخی با قدمت بیش از ۳۰۰ سال واقع شده است. فضای داخلی آن با طراحی کلاسیک و خدمات بی‌نظیر، تجربه‌ای منحصر به فرد را برای مشتریان فراهم می‌کند. کافه جِربود (Café Gerbeaud) – در بوداپستِ مجارستان در خانه‌ای تاریخی با قدمت بیش از ۱۵۰ سال واقع شده است. شیرینی‌های معروف و فضای آن باعث شده تا مشتری ها‌ آن را خیلی دوست داشته باشند.

نجات خانه ویکتوریایی

در آمریکای شمالی مثل کانادا و آمریکا و در بعضی شهرها، مخصوصاً شهرهای کوچک یا تاریخی مثل بوستون یا مونترال، این ایده محبوب است. مثلا در سال ۱۹۷۵، خانه‌ای ویکتوریایی که در سال ۱۸۷۶ ساخته شده بود، در معرض تخریب قرار گرفت اما توسط مؤسسه مالی فرانکلین نجات یافت و حالا به کافه فردو در تگزاس تبدیل شده است. در شهرهای جدیدتر اما، ساختمان‌ها‌ معمولاً مدرن ساخته می‌شوند و به‌جای حفظ خانه‌های قدیمی، آن‌ها‌را تخریب و بازسازی می‌کنند. آن‌ها ‌معتقدند دنیا به سمت مدرنیته پیش می‌رود و کافه‌ها‌ در خانه‌های قدیمی‌ نمی‌تواند محبوب باشد.

چای‌خانه‌های تاریخی در ژاپن

در آسیا مثل ژاپن، کره، ایران و ترکیه در سال‌های اخیر روند مشابهی در حال رشد هست. مثلاً در توکیو و سئول، خانه‌های سنتی ژاپنی و کره‌ای machiya و hanok  به کافه یا چای‌خانه تبدیل شدند. مطالعه‌ای در هنگ‌کنگ نشان می‌دهد تبدیل بناهای تاریخی به کاربری‌های مدرن باعث افزایش قیمت املاک اطراف و تجدید روح اقتصادی محلات می‌شود. در استانبول هم خانه‌های عثمانی قدیمی در منطقه بِی‌اوغلو به کافه و رستوران تبدیل شده‌اند، مثل House Café که در یک ساختمان تاریخی فعالیت می‌کند و علاقمندان زیادی دارد.

ایرانی‌های عاشق ِ نوستالژی

در ایران، شهرهایی مثل تهران، اصفهان، شیراز یا تبریز پر از خانه‌های قاجاری یا دوره پهلوی هستند. در همه جای شهر از شمال تا جنوب  خانه‌هایی باقی مانده که حالا به کافه و مکان‌های فرهنگی تبدیل شدند. تعداد این کافه ها ‌آنقدر زیاد است که به راحتی در هر نقطه ای از تهران پیدا می‌شود. در واقع، این روند یک نوع ترکیب مدرنیته با نوستالژی است. مردم دوست دارند در فضایی با خاطره و هویت بنشینند، نه فقط در ساختمان‌های شیشه‌ای بی‌روح. در حال حاضر آماری که وجود دارد مربوط به سال ۹۸ است. بر اساس گزارش‌های این سال، ۱۲۱ خانه و بنای ارزشمند قدیمی تبدیل به کافه شده بود. عددی که پیش‌بینی می‌شود در حال حاضر خیلی بیشتر باشد. خیلی از کافه‌داران این روزها ترجیح می‌دهند کافه خود را در یک فضای اینچنینی راه‌اندازی کنند. آن‌ها می‌گویند ایرانی‌ها هر چیزی که عطر و بوی گذشته را داشته باشد دوست دارند. حتی بعضی از کسانی که توانایی راه‌اندازی کافه در یک خانه قدیمی را ندارند، می‌گویند: «حتی دکور قدیمی و وسایل عتیقه هم به خیلی از مشتری‌ها حس خوبی می‌دهد.» تبدیل خانه‌های قدیمی به کافه و پاتوق‌های فرهنگی، بیش از یک مد یا سرگرمی گذراست؛ این روند تلفیقی از نوستالژی، حفظ تاریخ و پاسخ به نیازهای اجتماعی امروز است. خانه‌هایی که روزگاری سکوت تاریخ را در خود نگه داشته بودند، حالا میزبان گفت‌وگو، تعامل و تجربه‌های شهری شده‌اند.