تفاله قهوه، از آیین‌های عاشقانه تا باغچه‌هاى شهری

کافه نوشت: در پس عطر اغواگر و انرژی بخش یک فنجان قهوه، دنیایی پنهان از رمز و راز، خلاقیت و خرد عامیانه نهفته است. این دانه‌های سرخ شده، که روزی سوخت بی‌رحم شیفت‌های کاری بودند، اکنون نقش‌هایی بسیار فراتر از یک نوشیدنی ساده ایفا می‌کنند؛ از تعیین کننده سرنوشت عشقی در استانبول تا تغذیه کننده گل‌های رز در بالکن‌های تهران.

انقلاب سبز در آشپزخانه شما: تفاله قهوه، قهرمان باغبانی

پس از به پایان رسیدن این آیین‌های کهن، باقیمانده قهوه، یا همان «تفاله»، خود به قهرمانی جدید تبدیل می‌شود. در حرکت به سوی زندگی پایدار، باغبانان شهری کشف کرده‌اند که تفاله قهوه گنجی پنهان است.

این ماده که اغوز به سطل زباله سپرده می‌شود، منبعی غنی از نیتروژن، پتاسیم و سایر مواد مغذی ضروری برای گیاهان است. مخلوط کردن آن با خاک، نه تنها خاک را غنی می‌کند، بلکه ساختار آن را بهبود می‌بخشد و کرم‌های خاکی، کشاورزان خاموش طبیعت، را جذب می‌کند.

منیژه که زنی مسن و خانه‌دار است و به نگهداری گیاهان آپارتمانی علاقه دارد مدتی است از این ترفند معجزه‌آسا استفاده کرده. او در این باره می‌گوید: «قهوه یک کود عالی و کاملاً رایگان است. من به همه توصیه می‌کنم تفاله‌ها را خشک کنند و به باغچه یا گلدان‌هایشان اضافه کنند. این کار ضایعات را کاهش می‌دهد و به گیاهان شما جان تازه می‌بخشد». علاوه بر این، بوی تند قهوه یک دفع‌کننده طبیعی و مؤثر برای آفات باغچه از جمله حلزون و مورچه است.

اما کارشناس باغ گل رضوان به ما توصیه کرد از این تکنیک پرهیز کنیم و گفت:«تفاله قهوه علاوه بر اینکه بر رشد گیاه هیچ کمکی نمی‌کند امکان بیماری قارچی و باکتری آنها را هم زیاد می‌کند».

اگر شما هم مثل ما گیج شدید جانت لافری، نویسنده و عکاس حوزه باغبانی، درنشریه Garden Design پرده از این ابهام برداشته.

او در مقاله‌ای با عنوان «تفاله قهوه برای گیاهان: یک راهنمای کاربردی» نوشته است:« استفاده از تفاله قهوه تا حدی بحث‌برانگیز است؛ برخی مزایای آن را می‌ستایند و برخی دیگر نسبت به اثرات منفی احتمالی هشدار می‌دهند. اگر به درستی استفاده شود، تفاله قهوه می‌تواند فواید زیادی برای باغ داشته باشد و به بهبود سلامت کلی و شادابی گیاهان کمک کند. با این حال، اگر به درستی و در مقدار مناسب استفاده نشود، ممکن است برای خاک و گیاهان مضر باشد. پیش از آنکه از تفاله قهوه یا هر ماده آلی دیگری در باغ خود استفاده کنید، بهتر است خاکتان را از نظر سطح pH و نیازهای تغذیه‌ای بررسی کنید».

لافری ادامه داده است:« تفاله قهوه به بهبود کیفیت خاک و تأمین مواد مغذی برای گیاهان کمک می‌کند. با تجزیه شدن، تفاله قهوه نیتروژن آزاد می‌کند؛ عنصری حیاتی برای رشد سالم برگ‌ها. همچنین منبعی از دیگر مواد غذایی اصلی مانند پتاسیم و فسفر است و ریزمغذی‌هایی همچون بور، کلسیم، مس، آهن، منیزیم و روی را نیز در اختیار گیاه قرار می‌دهد».

 از آشپزخانه تا حمام: رنسانس قهوه در صنعت زیبایی

جهش قهوه از آشپزخانه به حوزه زیبایی، مرحله بعدی دگرگونی آن است. صنعت زیبایی طبیعی، با عشق به قهوه روی آورده است. اسکراب‌های ساخته شده از تفاله قهوه، به لطف بافت دانهای آن، برای لایه‌برداری پوست و افزایش گردش خون محبوبیت فراوانی یافته‌اند. طرفداران این روش ادعا می‌کنند که کافئین موجود در قهوه حتی می‌تواند به کاهش موقت ظاهر سلولیت و کاهش پف زیر چشم کمک کند.

نگار حسینی، روزنامه‌نگار سابق و بنیان‌گذار برند تخصصی پوست و موی «بلانش»، درباره نقش قهوه در محصولات پوستی می‌گوید: «ما به‌وفور از دانه، پودر، عصاره و تفاله قهوه در ترکیب محصولات پوستی استفاده می‌کنیم. دانه قهوه سرشار از پلی‌فنول‌ها (مثل اسید کلروژنیک) است که جلوی آسیب رادیکال‌های آزاد را می‌گیرد. این یعنی روند پیری پوست (چروک، افتادگی، لک) کندتر می‌شود. به‌علاوه بابت خاصیت ضدالتهابی و منقبض‌کنندگی رگ‌ها، کافئین موجود در قهوه می‌تواند تیرگی و خستگی زیر چشم را کمتر و جریان خون مویرگی را تحریک‌کند. این موجب شادابی پوست و روشن‌تر شدن و‌ کاهش پف و ورم می‌شود.این است که یکی از کاربردهای اصلی آن در کرم‌ها و سرم‌های دور چشم با هدف جلوگیری از پیری، جوان‌سازی و بهبود پف است».

او درباره بهره‌گیری از پسماند قهوه نیز توضیح می‌دهد: «پودر و تفاله قهوه از بهترین لایه‌بردارهای پوست است، هم به‌تنهایی در مجاورت روغن‌ها و هم در ترکیب با شکر و … یکی از اهداف برند ما، کاهش پسماند و نزدیک‌کردن آن به صفر است. در همین راستا با یک کافه همکاری کردیم تا پسماند قهوه‌شان را در اختیار ما بگذارند. ما این مواد را به اسکراب پوستی تبدیل کردیم و محصول نهایی را دوباره به همان کافه ارائه دادیم. تجربه خوبی بود که البته در ابتدای کووید در میانه اخبار گم‌شد.»

فنجان‌هایی که آینده را روایت می‌کنند

در کافه‌های دودآلود استانبول و آتن، رسمی باستانی زنده وجود دارد: «تعبیر فنجان قهوه». در آنجا، قهوه تنها برای بیدار کردن حواس نوشیده نمی‌شود، بلکه برای گشودن درهایی به نادیده‌ها است. پس از سرکشیدن آخرین قطره قهوه غلیظ و ته‌نشین‌دار، فنجان بر روی نعلبکی برگردانده می‌شود و سرنوشت در اشکال به جا مانده بر دیواره‌ها نقش می‌بندد.

فالگیران، این نقش‌ها را چونان نقشه‌ای از ناخودآگاه فرد می‌خوانند؛ خطوط درهم‌پیچیده می‌توانند نوید یک سفر باشند، یا شکلی از یک پرنده، خبر از رسیدن خبری خوش. در ایران هم فال قهوه سال‌هاست به بخش ثابت زندگی گروهی تبدیل شده و حتی این روزها بعضی‌ها برای تعبیر فنجان شان از هوش مصنوعی کمک می‌گیرند.

شهرزاد، یک فال باز حرفه‌ای، در این باره می‌گوید: «این تنها یک خرافه نیست. این یک آیین درمانی است. فرصتی برای مکث، خودکاوی و گفت‌وگویی درباره امیدها و ترس‌های‌مان. فنجان، تنها بهانه‌ای است برای نگاه کردن به درون».

 آزمون نمک: وقتی قهوه، محک عشق می‌شود

اما شاید هیچ‌کجا نقش اجتماعی قهوه به اندازه مراسم خواستگاری در ترکیه حیاتی نباشد. در این آیین ظریف و سختگیرانه، داماد بالقوه در معرض سخت‌ترین آزمون چشایی عمرش قرار می‌گیرد: یک فنجان قهوه نمکی.

این سنت، که ریشه در قرن‌ها پیش دارد، آزمونی است برای سنجش شخصیت مرد. اگر او، با وجود طعم شدیداً نامطبوع، با آرامش و ادب قهوه را بنوشد، نشان‌دهنده صبر، اشتیاق واقعی و توانایی او برای عبور از مشکلات زندگی است. اما اگر چهره در هم کشد و از نوشیدن امتناع کند، ممکن است تمامی ماجرای ازدواج به پایان برسد. این یک بازی روانی است که در یک فنجان کوچک قهوه خلاصه شده است.

 یک میراث فرهنگی در یک فنجان

با ریختن یک قاشقاز تفاله قهوه بر روی کف دست و مالیدن تفاله‌ها به کفت دست و سپس آبکشی دست‌ها می‌توانید از شر بوی ناپسند مواد غذایی مثل سیر، پیاز و ماهی و غیره راحت شوید.

همچنین می‌توانید جرم‌های سخت چسبیده به ظروف خود را به وسیله چند قاشق پر تفاله قهوه، برطرف سازید. با یک پارچه نازک و با کمی سایش ملایم قهوه، بر طرف سازید. لازم به ذکر است هرگز روی ظروف سرامیکی و تفلون امتحان نکنید.

از تفاله قهوه برای برطرف کردن جرم سرویس بهداشتی هم استفاده می شود. یک قاشق از تفاله قهوه را هم در داخل فریزر بگذارید و اجازه دهید یک شب آنجا بماند، این روش کمک می‌کند تا حدی از بو نامطبوع جا یخی و فریزر راحت شوید.

بنابراین، دفعه بعد که یک فنجان قهوه در دست گرفتید، به آن به دید چیزی فراتر از یک نوشیدنی نگاه کنید. این دانه‌های کوچک، حامل داستان‌های عشق، آینده‌نگری، و احیای زمین هستند. قهوه، در ذات خود، پیوندی بین سنت و نوآوری، بین آیین‌های کهن و سبک زندگی مدرن پایدار ایجاد کرده است. این دانه‌های ریز و تیره، واقعاً گرانبهاتر از آن چیزی هستند که به نظر می‌رسند.