کافه معبدی در دل صحرای عربستان

کافه‌نوشت: مجموعه کافه‌های اکسیربان یک شعبه جدید خود را در ریاض، با الهام از فرهنگ قهوه در عربستان سعودی و با فضایی معبدگونه افتتاح کرد. قهوه ریشه‌های عمیقی در جامعه ریاض دارد که قدمت آن به قبل از تشکیل پادشاهی سعودی برمی‌گردد. تأکید بر ایجاد یک تجربه معنوی و در عین حال مدرن برای مصرف‌ کنندگان قهوه این برند و آمیزش آن با میراث و آیین‌های مرتبط با اماکن مذهبی، ایده اصلی معماران این اثر بوده است.

به گفته معماران همه هویت ما، چه فردی و چه اجتماعی، حاصل اثر پذیری از عناصر مشترکی است که فرهنگ نامیده می شوند. وظیفه اصلی فرهنگ، نمایش ایده‌های ذهنی است و وظیفه معماری، عینیت بخشیدن به این ایده‌های ذهنی است.

معماران در خلق کافه اکسیر بان، سنت را به مدرنیته پیوند می‌زنند و آیینی را گرامی می‌دارند که ریشه در فرهنگ سعودی دارد. مکانی که در آن قهوه چیزی بیش از یک نوشیدنی و به یک تجربه معنوی بدل می‌شود. این پروژه که معبد دکو نامیده شده است، در کشوری که خاستگاه اسلام است، خوانشی مدرن از معماری اسلامی را ارائه می‌دهد، و در حالیکه جوهر اصلی و ساختار ارزش را حفظ می کند، به نیازهای روز جامعه نیز پاسخ می‌دهد و از این رو نه تنها با جریان فکری غالب حال حاضر جامعه همسو می‌شود که ترس از دست رفتن فرهنگ و هویت را برای بخش های محافظه کارتر جامعه، کم رنگ تر می‌کند.

طراحی داخلی چشمگیر که توسط شرکت معماری و طراحی برنده جوایز معماری بنام گروه معماری عزاز (AZAZ Architects) طراحی شد، افتتاح کرد. این فضای معبد گونه ترکیبی اصیل از مصالح، رنگ‌ها و بافت‌های سنتی عربستان سعودی است که در معماری محلی مرسوم است. برای افزودن جلوه‌ای مدرن به معبد دکو، معماران با ظرافت از تکنیک‌های معاصر برای هماهنگی عناصر طراحی مدرن و سنتی استفاده کرده‌اند.

در شروع فرآیند طراحی، ستون سازه‌ای قرار گرفته در مرکز فضا، چالشی برای معماران ایجاد کرده بود، تیم طراحی تصمیم گرفت آن را به نقطه کانونی طرح کلی تبدیل کند. دیوارهای جدید از این ستون سرچشمه می‌گیرند و به طاق‌های عظیم شکل می‌دهند که ادای احترامی است به طاق‌های تاریخی موجود در معماری اسلامی در سراسر جهان.

به این ترتیب ستون از مزاحمتی در گذشته به فرصتی برای تعریف آینده تبدیل شد، نقطه مرکزی طرح را رقم زد و به نیروی هدایت کننده اصلی کل طراحی بدل شد، تا طراحان با محوریت آن، طاق‌های بلند و چشمگیر اسلامی را سامان دهند. طاق هایی که علاوه بر تقسیم فضای داخلی به فضاهای کوچکتر، با جلب توجه به سمت بالا و به درون بر مقیاس و ارتفاع تأکید می ‌کنند و بر کیفیت معبد گونه فضا می افزایند.

طاق ها با ملات گل روکش شدند که پوشش سنتی ساختمان ها در معماری بومی است و در مخاطب حسی از بیابان های طلایی عربستان ایجاد می کند. و به گفته معماران اثر “احساس تقدس محلی” را بوجود می آورد. پوشش گلی طاق ها، با انتخاب تایل های (موزاییک) ایتالیایی که کف، پیشخوان و ازاره ها را می پوشانند، ترکیبی موفق و البته موکد بر پیوند سنت با مدرنیته را خلق کرده اند.
مصالح معاصر و جزئیات تزئینی به فضا، جلوه‌ای مدرن و شیک می‌بخشد. رنگ‌های خاکی موجود در سنگ موزاییک ها، در روکش صندلی‌ها، روی میزها و ساختار راه‌پله مارپیچی که مهمانان را به طبقه بالاتر هدایت می‌کند، طنین‌انداز شده‌اند.

راه پله مارپیچ که با رنگ سورمه ای پوشانده شده، مانند یک مجسمه زیبای معلق در فضا، یک عنصر مدرن دیگر در کنار ارجاعات معماری سنتی است، تا ترکیب را بیشتر به توازن برساند. منحنی های نرم مارپیچی اش با لبه های گونیای پیشخوان مستطیل شکل، تنش هیجان انگیزی ایجاد می کنند. میزها، صندلی‌ ها و صندلی‌ های نیمکتی، جلوه‌ ای طبیعی به فضای داخلی می‌ بخشند و رگه‌ های نمایان چوب، خطوط قوی فضای اطراف را ملایم‌ تر می ‌کنند. جزئیات تزئینی مانند تزئینات فلزی، تجهیزات و نورپردازی، با الهام از رنگ ‌های برنجی آنتیک تیره‌تر و تناژهای نیمه ‌شب از پالت رنگی داخلی، گرفته شده که ایده طراحان را تکمیل می‌کنند. با غروب خورشید، معبد با نورپردازی جهت‌دار از کف، بافت طاق‌ها را بیشتر نمایان می ‌کند. آویزهای برنزی بزرگ و مجسمه‌ گونه، از بالای پیشخوان‌ پایین می‌ آیند تا فضای خدمات را با جلوه‌ ای هنری روشن کنند.

نمای کافه تماما از شیشه های سازه ای بدون فریم ساخته شده که طراحی داخلی را قاب می کند و فضای باشکوه و زیبای آن را به شیوه ای گرم و جذاب به نمایش می گزارد. نمایی که مانند پنجره ای به معبد عمل می کند، تا ورود نور طبیعی به فضا را به بالاترین سطح برساند.

معبد دکو از یک پالت رنگی گرم و ملایم بهره برده تا فضای مقدسی را که معماران می خواستند ایجاد کنند، برجسته کند. طراحی گنبدی شکل، آغوشی آرام بخش است که دوست داران قهوه را به استراحت درون اکسیر بان فرا می خواند.

طرح شرکت معماری Azaz برای کافه اکسیر بان، با تلفیقی موفق، معماری اسلامی سنتی را با مدرنیته درآمیخته تا برای مخاطبین اش یک تجربه معنوی برگرفته از فرهنگ را رغم بزند. تجربه ای که در جامعه در حال گذار عربستان، چه برای آنان که مشتاق به مدرنیته اند و چه سنت گرایان، آرامش بخش، امیدوار کننده و البته صلح جویانه است.